Μέθοδοι Ποιοτικής & Ποσοτικής Έρευνας (505ΕΥ)

Θεωρία: 2 ώρες την εβδομάδα

Ασκήσεις και Πράξεις: 2 ώρες την εβδομάδα

Σύνολο ωρών: 4 ώρες

            Σκοπός και περιεχόμενο του Μαθήματος  

            Το μάθημα «Μέθοδοι Ποιοτικής & Ποσοτικής Έρευνας» εισάγει τους φοιτητές/τριες στις τεχνικές που αφορούν τη σύλληψη, το σχεδιασμό και τη υλοποίηση μιας επιστημονικής έρευνας. Είτε ποιοτική είτε ποσοτική, μια έρευνα βασίζεται σε στατιστικές συγκρίσεις σε συσχετισμούς διαφόρων αντικειμένων και καταστάσεων (βάρος σε συνάρτηση με το ύψος, ευκινησία σε συνάρτηση με το φαγητό κ.λπ.), αλλά και εννοιών (όσων και σημασιών) που εξετάζει ο ερευνητής.

            Ο εμπειρικός χαρακτήρας μιας έρευνας προϋποθέτει την κατανόηση και χρήση μιας γλώσσας που περιγράφει, εξηγεί και ερμηνεύει διάφορα φαινόμενα της περιβάλλουσας κοινωνικής (ή άλλης)  πραγματικότητας. Με αυτό δεδομένο, σκοπός του μαθήματος είναι, σε ένα πρώτο επίπεδο, η εστίαση των φοιτητών/τριών σε ένα περιοχή έρευνας, δηλαδή μια θεματική περιοχή: π.χ. τουρισμός, οικογενειακή ή σχολική βία, εθισμός στο διαδίκτυο ή τα ναρκωτικά, στάση/εις απέναντι στην πολιτική και τα πολιτικά κόμματα κ.ά., και, ακολούθως, η διατύπωση ενός ερωτήματος προς μελέτη. Ανάλογα με το αν η θεματική αυτή έχει ποιοτικό ή/και ποσοτικό χαρακτήρα, οι φοιτητές/τριες μαθαίνουν πώς να διατυπώνουν ερευνητικές υποθέσεις , να επιλέγουν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα μελέτης πάνω στο οποίο καλούνται να δοκιμάζουν διάφορες υποθέσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι φοιτητές/τριες διδάσκονται τις εναλλακτικές μεθόδους ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας, με ιδιαίτερη ωστόσο έμφαση στις τεχνικές ερωτηματολογίου.

            Τέλος, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες υποχρεούνται - υπό την εποπτεία του διδάσκοντος - να κάνουν μια έρευνα (κατά μόνας ή ανά δυο), τα στάδια της οποίας επιμερίζονται ως εξής: α. εύρεση και μελέτη κατάλληλων πηγών, β. εξαγωγή συμπερασμάτων και υποθέσεων από τις πηγές αυτές, γ. διατύπωση ερωτημάτων υπό μορφή ερωτηματολογίου, δ. επεξεργασία των απαντήσεων και το συσχετισμό τους με τα δημογραφικά δεδομένα του δείγματος της έρευνας, ε. εξαγωγή συμπερασμάτων και συγγραφή τελικής έκθεσης.

            Στόχοι του μαθήματος

Οι στόχοι του μαθήματος είναι να γνωρίσουν και κατανοήσουν σε βάθος οι φοιτητές/τριες:

• την τεχνική  ιδιαιτερότητα  μιας ποιοτικής ή /και μιας ποσοτικής έρευνας,
• τις αιτίες και τις συνέπειες των συμπτωμάτων και των προβλημάτων της κοινωνικής πραγματικότητας που χρήζουν μελέτης,
• τις αιτίες αλλαγής (ή μετασχηματισμού) των αιτιών αυτών και τις συνέπειές τους στον άνθρωπο, την κοινωνία, την εταιρεία κ.λπ,
• τη χρήση της απαγωγικής και απαγωγικής σκέψης,
• τα διαφορετικά είδη ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων έρευνας,
• τις τεχνικές των μετρήσεων και της αριθμητικής ανάλυσης των κοινωνικών (ή άλλων) φαινομένων,
• και, μέσω αυτών των τεχνικών, τη διατύπωση ορθών επιστημονικών υποθέσεων.

            Προσδοκώμενα αποτελέσματα

                  Με την ολοκλήρωση των θεωρητικών διαλέξεων αλλά και το συγχρωτισμό της με την ερευνητική εργασίας του εργαστηρίου, οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να:

• σχεδιάζουν μια έρευνα,
• θέτουν σωστά τις ερευνητικές της υποθέσεις,
• συσχετίζουν σε ένα ενιαίο ερευνητικό πλάνο τους παράγοντες που επηρεάζουν το κεντρικό ερώτημα της μελέτης τους,
• διατυπώνουν κριτικά τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους,
• καταλήγουν σε τεκμηριωμένα συμπεράσματα.

            Αναλυτικό περιεχόμενο του μαθήματος (Ενότητες-Διαλέξεις)

1          Κοινωνιολογία και κοινωνική έρευνα: εισαγωγή στην κοινωνική σκέψη και έρευνα – παρέχεται μικρό σύγγραμμα του διδάσκοντος όπου αναλύεται η σχέση της κοινωνιολογίας με την κοινωνική έρευνα.

2.1       Μέθοδοι ποιοτικής έρευνας: αναλύονται μία-μία όλες οι γνωστές μέθοδοι ποιοτικής έρευνας: συνέντευξη (δομημένη, μη δομημένη, ελεύθερη, εντοπισμένη), ανάλυση περιεχομένου  (συνοπτική αναφορά), ομάδες εστιασμένης συζήτησης (focus group).

2.2       Μέθοδοι ποσοτικής έρευνας: αναλύονται μία-μία όλες οι γνωστές μέθοδοι ποσοτικής έρευνας, δηλαδή οι μέθοδοι δειγματοληψίας (απλή τυχαία, συστηματική τυχαία, κατά στρώματα, κατά δεσμίδες, πολυδιάστατη τυχαία, διαθέσιμου δείγματος, χιονοστιβάδας), οι τεχνικές συμπλήρωσης ερωτηματολογίου (αυτοσυμπληρούμενο, προσωπικό συνέντευξη, τηλεφωνική συνέντευξη, συνέντευξη στο google drive). 

Για τις μεθόδους ποιοτικής (2.1) και ποσοτικής (2.2) έρευνας παρέχεται μικρό σύγγραμμα του διδάσκοντος.  

3. Ανάληψη εργασίας–έρευνας υπό την εποπτεία του διδάσκοντος: οδηγίες διεξαγωγής της έρευνας, διατύπωση πρώτων υποθέσεων.
4. Είδη ανάλυσης περιεχομένου: ποσοτική ανάλυση περιεχομένου κατά Berelson, ποιοτική (κριτική) ανάλυση περιεχομένου, οι διαφορές ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης - παρέχεται μικρό σύγγραμμα του διδάσκοντος.

5.1       Σχέδιο μιας κοινωνικής Έρευνας: περιγραφή των δομικών μερών μιας έρευνας (περίληψη, λέξεις κλειδιά, εισαγωγή, ανάπτυξη ερωτήματος με βάση τις πηγές, περιγραφικό μέρος, συμπεράσματα).

5.2       Τα στάδια μιας έρευνας με ερωτηματολόγιο: πηγές, διαπιστώσεις, διατύπωση υποθέσεων, σύνταξη ερωτηματολογίου, διαχείριση απαντήσεων, σύνδεση απαντήσεων με δημογραφικά στοιχεία, τελική έκθεση.

6.1       Τεχνικές Ερωτηματολογίου: ανάπτυξη των βασικών τύπων ερωτήσεων – παραδείγματα.

6.2       Ανάπτυξη των κλιμάκων – παραδείγματα.

7. Παράδοση πρώτου draft εργασίας: διόρθωση υποθέσεων, δοκιμή ερωτηματολογίου και βελτίωση
8. Στοιχεία επιστημονικότητας μιας έρευνας: εύρεση πηγών, σχολιασμός πηγών, εγκυρότητα πηγών, αναφορές στις πηγές ανάλογα με το είδος: βιβλιογραφία, αρθρογραφία, δικτυογραφία.

9.1       Η επεξεργασία των δεδομένων μιας έρευνας: χρήση excel. (αποφυγή χρήσης google drive).  

9.2       Η σύνδεση των ποσοτικών δεδομένων με τα δημογραφικά στοιχεία της έρευνας.     

9.3       Έκθεση αποτελεσμάτων της έρευνας και παρουσίαση (μερικών από αυτές).

Αξιολόγηση

• Βαθμός εξέτασης στο τέλος του εξαμήνου: βαρύτητα 40%
• Βαθμός εργασίας: βαρύτητα 60%  

Υποστηρικτικό υλικό

• Για όλες τις διαλέξεις υπάρχουν σημειώσεις & σχετικά άρθρα στο e-class.
• Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του εργαστηρίου γίνονται (εκ περιτροπής) παρουσιάσεις όλων των εργασιών όπου, ανάλογα με τη φάση εξέλιξης κάθε μίας, δίνεται βήμα σε όλους τους φοιτητές/τριες να αναπτύξουν τις σκέψεις, τις απορίες και τους προβληματισμούς τους.
• Επιπλέον, παρατίθενται παραδείγματα επεξεργασίας δεδομένων στο excel από τον διδάσκοντα.

            Βιβλιογραφία - Αρθρογραφία

            Ελληνόγκωσσες πηγές

            Ανδρεαδάκης Νικόλαος & Βαμβουκάς Μιχαήλ, 2005, Οδηγός για την εκπόνηση και τη σύνταξη γραπτής ερευνητικής εργασίας, εκδ. Ατραπός

            Ζαφειρόπουλος Κώστας, 2015, Πως γίνεται μια επιστημονική εργασία, εκδ. Κριτική, Αθήνα.

            Κατσίλης Γ., 2006, Επαγωγική Στατιστική, εκδ, Gutenberg. Αθήνα  

            Κυριαζή N., 1999, Η Κοινωνιολογική Έρευνα: Κριτική Επισκόπηση των Μεθόδων και των Τεχνικών, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

            Μιχαλοπούλου Καίτη, 2002, Κλίμακες Μετρήσεων Στάσεων, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα.

            Λαμπίρη-Δημάκη Ι. & Θ. Κ Παπαχρήστου, 1995, Κοινωνικές Έρευνες με Στατιστικές Μεθόδους, εκδ. Σάκκουλα., Αθήνα.

            Παπαγεωργίου Γ., 1998, Μέθοδοι στην Κοινωνιολογική Έρευνα, εκδ. Gutenberg-Τυπωθήτω, Αθήνα.

            Pούσσος Π. και Τσαούσης. Γ., 2002, Στατιστική Εφαρμοσμένη στις Κοινωνικές Επιστήμες, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

            Σιώμκος Γιώργος & Μαύρος Δημήτρης, 2006, Έρευνα Αγοράς, εκδ. Αθ. Σταμούλης, Αθήνα.

            Τζιώλης Γιώργος, 2014, Μέθοδοι και Τεχνικές Ανάλυσης στην Ποιοτική Κοινωνική Έρευνα, εκδ. Κριτική, Αθήνα.

            Φαρμάκης Νίκος, 2008, Δημοσκοπήσεις & Δεοντολογία, ελδ. Χρτιστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη.

            Babbie E., 2011, Εισαγωγή στην Κοινωνική Έρευνα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

            Javeau Claude, 2000, Η έρευνα μα ερωτηματολόγιο: το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, εκδ. Τυπωθήτω- Δαρδάνος, Αθήνα.

            Keith H. & J. A. Sharp, 1994, Η Επιστημονική Μελέτη, εκδ. Gutenberg. Αθήνα.

            Martin O., 2008, Η Ανάλυση Ποσοτικών Δεδομένων, εκδ. Τόπος, Αθήνα.

            Mertens D. M., 2009, Έρευνα και Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση και την Ψυχολογία, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα.

            Robson C., 2007, Η Έρευνα του Πραγματικού Κόσμου, εκδ. Gutenberg., Αθήνα.

            Sauders Mark, Lewis Philip, Thornhill Adrian, 2012, Μέθοδοι Έρευνας στις Επιχειρήσεις και στην οικονομία, μτφρ. Α. Μηλιός, επιμ. Ε. Τσουκάτρος, Δ. Βροντής, εκδ. Δίσιγμα, Αθήνα (προτεινόμενο στον ΕΥΔΟΞΟ βιβλίο).

            Ξενόγλωσσες πηγές

            Verma G. K. & K. Mallick, 2004, Εκπαιδευτική Έρευνα, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα.

            Babbie E., 1992, The Practice of Social Research (6^th ed), California: Wadsworth.

            Blaikie N., 2004, Analyzing Quantitative Data: from description to explanation, London: Sage.

            Bryman A., 2004, Social Research Methods (2nd ed), Oxford University Press.

            Sapsford R., 2007, Survey Research (2nd ed), London: Sage.

            Vaus D.A. de, 1993, Surveys in Social Research (3rd ed.), London: UCL Press.